ОЛЬГА МЕКСИНА: Бұл сұхбат сіздің поэтикаңыздың негізгі тақырыптарына арналған: эмигранттық жазу, естеліктер және конфабуляция, пішін мен мазмұны арасындағы байланыс.

СЭМ ЧА: Әрине, жақсы тақырыптар. Мен күрделі қақтығыс жасайтын шығармын.

ОМ: Әңгіменің өзі күрделі қақтығыс. Иммигранттық жазу деген не екенінен бастайық. 

СЧ: Мен иммигрант әдебиеті негізінен ізденіс және жоғалу деп ойлаймын. Бір жағынан, біз жазған кезде, біз жазуды енді бастаған кезде біз адасып кетеміз деп ойлаймын.

Мысалы, Данте "Құдіретті комедиясын" аралдың ортасындағы қараңғы орманда адасып қалудан бастайды. Әрине, мен өзімді онымен салыстырмаймын, бірақ менің ойымша, бұл психологиялық тұрғыдан шындық сияқты – ноутбукты немесе дәптерді ашқан сайын бос экранға қарап отырғанда, сізге "Мен мұнда не жазамын?"немесе "Менің қолым нені жазбақшы?" деген ойлар келеді. Содан кейін сіз жады мен сөздік байланыстар арасына аздап саяхат жасайсыз, сондықтан, сіз адасқаннан кейін тек миыңызбен ғана емес, тіліңізбен де ойлана бастайсыз – тілдің ойлары - бұл жазу пайда болатын орын.

Мен иммигранттық жазуды сіз бір уақытта бар және жоқ тіл арқылы ойлана бастайтын жер ретінде көремін. Мен үшін концепуалды тұрғыда бұл дұрыс емес, себебі дәл қазір мен корей тілінен гөрі ағылшын тілінде көбірек ойланамын - мен Кореяда соңғы рет 20 жыл бұрын болдым; бірақ сонымен бірге адамдар маған, менің жазуыма қарап, "Ал, ол тілді қалай қолдана алды? Оның бұған қандай құқығы бар? деп айтатынын білемін. Осы сұрақтарды адамдардың маған қойып жатқанын елестете аламын және бұл иммигрант жазуының менің санамдағы көрінісі. Мен тілімді біршама жоғалтқанмын - мен жоғалтқан кәріс тілім және мен осы үлкен кемшілігімді сезінемін; Мен енді ойлай алмайтын ойларды сезіне аламын.

Кейде мен ағылшын тілінде сөздердің баламаларын табуға тырысамын, және бұл менің ойымша, иммигранттық жазудың өзі – ол тамақ пісіруге ұқсас - жоғалған Отаныңыздың, сіз тастап кеткен Отаныңыздың, шыққан жеріңіздің ингредиенттерін табуға тырысасыз. Онда аздап ностальгия бар, аздап толық қол жеткізе алмайтын нәрсені қалпына келтіру үшін артқа қарайлау бар және бұл оның тағы бір жағы ...фасад...

OM: Сонымен қатар, сіз иммигранттық жазу - бұл тілдердің арасындағы әңгіме деп айтып кеткен едіңіз.

СЧ: Ия, солай. 

ОM: Сіздің "Ештеңе арналған аударма" өлеңіңіз іс жүзінде осы тұжырымдаманы бейнелейді.

СЧ: Иә.

ОМ: Меніңше, Жібектің осы туралы сұрақтары бар болатын.

ЖIБЕK САТЕНОВА: Иә, "Ештеңеге арналған аударма" өлеңінде: "тілдің өзі сөйлейді оны, Терезаның емес, Құдайдың сөйлегені" - деп жаздыңыз. Біз бәріміз естеліктерімізден тұрамыз деп айта аламыз ба? Сіз сөйлеген кезде естеліктеріңіз сөйлей ме?

СЧ: О, шынында сөйлейтін естеліктер емес. Бұл жағдайда, егер сіз естеліктер дегеніміз сіздің басыңыздан өткен оқиғалар туралы нақты ақпарат деп есептесеңіз - бұл өлеңдегі кейбір оқиғаларды мен нақты бастан кештім, бірақ мен бір заттарды есіме түсірген кезде, мен оларды әрдайым оқиғаға айналдырамын, солай ғой?

Менің ойымша, біз бәріміз сөйтеміз. Сонымен, бұл барлық жағдайды өзгертеді, түсінесіз ғой – және өлеңдерге өмірбаяндық дерек көзі ретінде қарамауымыздың бір себебі осы - біз ол өлеңге автордың басынан өткен бір жайт ретінде қараймыз және бұл бізді жеке естеліктерімізден алыстатады – бұл сіз жазған кезде әрқашан бірге жүретін нәрсе, және ол сіз жазғанда әрқашан бірге жүруі қажет.

Сіз естеліктер жазған кезде де сіз қандай да бір конфабуляция жасайсыз, кішкене ойдан қосып жібіресіз. Шын мәнінде, өзіңізді өзіңізге таныстырғанда, өзіңіз жайлы ойлағанда, сіз кей жайттарды ойдан шығарасыз. Сонымен, осы мағынада сіз өзіңіз де ойдан шығарылғансыз, бірақ Құдай Тереза арқылы сөйлегендей естеліктер біздің атымыздан сөйлейді ме деген сұраққа жауап беру үшін, мен құдай Тереза арқылы сөйледі деген кезде, Тереза ессіз және еріксіз деп айтар едім, Тереза ол жерде тіпті жоқ сияқты.

Мен жаңа ғана айтып өткен біз арқылы сөйлейтін тілдің ойлары сияқты Құдай да Тереза арқылы сөйлейді.  

Естеліктердің өзі сөйлейтін нәрсе екеніне сенімді емеспін. Жад бір жерге апаратын қақпа сияқты. Бұл тілге сөйлеушінің үстінен басымдық алуға мүмкіндік береді; бұл негізгі осалдық сияқты.

ОМ: Бұл заттарды таситын пойыз сияқты ма?

СЧ: Мүмкін. Меніңше, бұл иелік ету объективі метафорасына жақынырақ. Қорқынышты фильмде кейіпкер дұрыс емес әрекет жасап, сосын оның әлдебір затқа байланысты осал тұсы пайда болады.

ОМ: Сіз кәріс тілін жазуға қолданған кезде, сіз өзіңізге өте қатаң түрде: "Кәріс тілін пайдалануға құқығым бар ма?" деп сұрақ қойғаныңызды айттыңыз, бірақ ақындық лицензиясы туралы ойласақ - ақындық лицензия иммигранттық жазу шарттарын қалай қайта қарастырады, біз иммигранттық жазуға тілдер арасындағы диалог деген анықтама бере аламыз ба?

СЧ: Бұл өте жақсы сұрақ. Бастапқы контекстте, мен адамдар менің оны пайдалануға құқығым бар ма деп ойлайтын болар деген тіл ағылшын болатын, бірақ бұл жағдайға мен керісінше де қарай аламын, өйткені кәрістігі болмысында бірінші орында тұрмайтын немесе таза кәріс емес адам ретінде "Корей тілін қолдануға менің құқығым қандай?" деген сұрақты маған көптеген адамдардың қоюы орынды шығар.

ОМ: Жарайды, сіз Отанынан кету туралы айттыңыз. Эмигранттық жазу контекстінде Отан бізден кете ала ма?

СЧ: Мен өз Отанымды "мынаны жаса немесе жасама" деп бұйыратын дауыстар жиынтығы ретінде өзіммен бірге алып жүремін. Мен оларды естимін, бірақ олардың айтқанын әрқашан орындай бермеймін. Менің ойымша, бұл тұрғыда мен Отаным үшін нашар қоныспын, және менің ойымша, мұндай дайындық, яғни, қолда бар нәрсемен жұмыс жасауға деген дайындық, бұл менің иммигранттық жазу туралы идеямды анықтаудың тағы бір жолы. 

Сіз өз Отаныңызды қайта жасай аласыз, толығымен қайта жасай аласыз, және сізге бұған ұмтылу да керек емес, оның орнына сіз оған бір заттарды қосасыз, бір заттарды алып тастайсыз, оған бір нәрселер құясыз, тапқан заттарыңызды араластырасыз.

ОМ: Сіз сондай-ақ менің сүйікті орыс жазушым "проэзия" (proetry) - проза мен поэзия - деп атаған, поэзия мен прозаның арасындағы форма туралы сөйлескіңіз келетінін айтқан едіңіз. Менде нақты сұрақ жоқ, мен тек сіз не айтқыңыз келетінін білгім келеді.

СЧ: Мен мұны иммигранттық жазудың, жер аударылғандардың жазуының жалғасы ретінде қарастырамын…

ОМ: Не себепті?

СЧ: Өйткені мен оны түпнұсқадағы, белгіленген, дәстүрлі дүниелердің құрамына кірмейтін ингредиенттерді табу әдісі деп санаймын, оның орнына сіз өміріңізге өзіңіз сүріп жатқандай қарайсыз, ойланасыз, айналаңызға қарайсыз…

Мен прагматикалық деңгейде қысқа өлеңге өте шыдамсызмын. Мен оны жазған соң, менде айтылмай қалған заттар бар сияқты сезіліп тұрады. Сондықтан мен оған қысқарту үдерісі ретінде қараймын, бұл керемет өнер, өлеңнің қалған бөлігі не жайында болмасын, ол үшін толықтай маңызды емес нәрселерді алып тастау - керемет өнер. Бірақ содан кейін мен: "Ал сонда не маңызды? Шынында қажет нәрсе не?” - деп ойлаймын, ал мұның жауабы өзгеріп отырады, мен әрқашан оқырманның берілген автор үшін берілген контекстте бәрінің мағынасы маңызды екенін түсінгенін қалаймын - менің негізгі ішкі ниетім сол.

Сонымен, менің әрекеттерім тиянақсыз болып кетеді, барлығын мүмкіндігінше қосуға және сөйлемнің сызықтық сипатына сай өзімді шектей отырып жазуға тырысамын. Ал бұның әсерінен, мұнда өзен метафорасын пайдаланып айтсам, барлығы төмен қарай құлай бастайды, бәрі шашырап бөліне бастайды, кейбір заттар қосыла басайды, иіле бастайды, кейбір нәрселер мүлдем басқа бағытта жарыса аға бастайды.  

Мұны бір пішінде жасаудың ешқандай жолы жоқ, сондықтан мен өзіме соны жүзеге асыра алатындай форма жасауым керек еді - бұл гибрид "проэзия" (proetry) деп ойлаймын. 

Менің ойымша, эмигранттық жазу тұрғысынан, бұл қосымша ізденіс сияқты, ландшафта біз қозғалғанда басқа қозғалыс та көбейеді, сіз сол жерден өтіп бара жатқанда таулардың пойыздан қарағандағы көрінісі бөлек, соның нәтижесінде сізге келетін ойлар да бөлек болады, бұл сіз онда барудан бұрын пайда болған жердің геологиялық ерекшелігі. 

Белгілі бір уақытта желмен қозғалатын бұтақтардың ерекше пішіні, бұлттардың пішіні, жарықтың түсу бұрышы - мұның барлығы қозғалыстағы адамға және оның оларға қатысты қалай қозғалатынына байланысты және бұл аралас жанрға ұқсас.

ОМ: Сонымен, иммигранттық жазу - бұл түбегейлі аралас жанр, солай емес пе?

СЧ: Мен үшін, иә.

ОМ: Егер сіз кез-келген діннің кез-келген Құдайымен сөйлесе алсаңыз, қайсы Құдайды таңдар едіңіз? Бұл Құдаймен тек өлеңдер арқылы, поэтикалық формаларда сөйлесуге рұқсат етілді делік, сіз не айтар едіңіз? 

СЧ: Бұл қорқынышты сұрақ. Көптеген жауаптар өздері келетін сияқты көрінеді, бірақ менің ойымша – Персефона, өйткені, менің ойымша, жазған кезде біз әрқашан өліммен сөйлесеміз.

ОМ: Оның өзі иммигрант сияқты.

СЧ: Иә, солай деуге де болады. Оның алғашқыда қалай қолға түскені мен зорланғаны туралы айту маған біршама ыңғайсыз болса да, иә, ресми түрде солай айтуға болады.

ОМ: Менің соңғы сұрағым бар. Қазір сіз құмартып жүрген қандай зат?

СЧ: Жазып жатқанда сіз тілмен уақытша қарым-қатынаста сияқтысыз. Ал бұл кезде тізгін кімнің қолында? 

Осы сұхбат барысында мен тілдің менің санама кіріп, мен  арқылы сөйлейтіні жайлы бірнеше рет қайталаған болатынмын, бірақ менің ойымша, бұл үдеріс әрқашан біржақты жүрмейді және осының мен үшін әрқашан да лайықты үлгі болатынына мен сенімді емеспін. 

Мені қызықтыратын бір нәрсе бар. Құдайлар матап байлап тастаған Қасқыр Фенрир туралы ескі норвегиялық миф бар, олар оны берік металл тізбектерімен байлаған кезде Қасқыр оларды жай ғана сілкіп тастайды.

Үшінші рет олар оны "мүмкін емес" заттардан жасалған арқанмен байлайды – таудың тамырлары, балықтың тынысы, әйелдің сақалы және тағы басқалар – барлығы алты нәрсе. 

Басқа бір нұсқада олар оны оксиморон көркемдік тәсілі арқылы байлайды. Демек, бір жағынан, олар әлемді жегелі тұрған қасқырды поэзиямен байлайды, бұл мифтің сөзсіз дұрыс оқылымы.

Екінші жағынан, бұл мифті сол дін тірі болған кезде айтқан адамдар бұл нәрселерді Қасқырды байлау үшін жүйесіз әлемнен алып тастайды. Осылайша, арқан болуы мүмкін нәрселерді шектеуші болады, ал қасқыр болуы мүмкін нәрсенің барлығына айналады, яғни, тілде айтуға болатын барлық нәрселер жиынтығына айналады. Бұл мәнсіз нәрсе емес.

Мен осы екі оттың арасында қалғандаймын: арқан мен қасқырдың арасында.